دوگانگی شخصیتی چیست؟

علائم بیماری چند شخصیتی

بارزترین نشانهٔ بیماری چند شخصیتی نمایان شدن دو یا چند شخصیت یا هویت متمایز در وجود یک شخص است.

شخصیت یا هویتی که بر روی افکار و رفتار تأثیرگذار و بر آن‌ها تسلط داشته باشد. فراموشی اثرگذار و گستردهٔ اطلاعاتِ کلیدیِ شخصی، نشانهٔ دیگر این اختلال است.

به‌علاوهٔ این‌ها، کسی که به اختلال چند شخصیتی مبتلاست، برای هریک از شخصیت‌هایی که در او نمایان می‌شود، خاطراتی منحصربه‌فرد دارد که متمایز از خاطرات دیگر شخصیت‌هایش است.

سن، جنسیت یا نژاد هرکدام از این شخصیت‌ها متفاوت از دیگری است و رفتار، حالت و شیوهٔ صحبت کردن، با نمایان شدن هریک از شخصیت‌ها، متفاوت خواهد بود.

این شخصیت‌ها گاهی شکل افراد خیالی و گاهی شکل حیوانات را به خود می‌گیرند.

نمایان شدن هر شخصیت و تسلط آن بر رفتار و افکار، به اصطلاح «تعویض شخصیت» نام گرفته است (به این معنا که شخصیتی جای خود را به شخصیت دیگری بدهد).

بعضی افراد چند ثانیه یا چند دقیقه یک بار دچار تعویض شخصیت می‌شوند و بعضی دیگر، چند روز یک بار. روان‌درمانگر ممکن است بتواند با هیپنوتیزم کردن بیمار، شخصیت‌های مختلف او را به خواسته‌هایش پاسخگو کند.
 

نشانه‌های رفتاری و خلقی

فرد مبتلا به بیماری دو شخصیتی یا چند شخصیتی، ممکن است در کنار نشانه‌های یاد شده دچار اختلالات روانی دیگری هم باشد.

نشانه‌های رایج این اختلالات عبارت‌اند از: افسردگی؛ نوسان خلقی؛ تمایلات خودکشی؛ اختلال‌های مربوط به خواب (بی‌خوابی، وحشت‌های شبانه و راه رفتن در خواب)؛ اضطراب، وحشت‌زدگی (یا حملهٔ هراس) و فوبیا؛ سوءِمصرف الکل و مواد مخدر؛ آداب وسواسی و جبری (بی‌اختیار)؛ نشانه‌هایی شبیه به نشانه‌های روان‌پریشی (مثل توهم‌های دیداری و شنیداری)؛ اختلالات مربوط به تغذیه.

از دیگر نشانه‌های احتمالی اختلال چند شخصیتی می‌توان به سردرد، فراموشی، نداشتن درک از زمان، خلسه و تجربه‌های خارج از بدن اشاره کرد.

بعضی از افراد مبتلا به این اختلال متمایل به رفتارهای خودآزارانه، خودویرانگرانه و حتی خشونت‌آمیز می‌شوند (هم خشونت در قِبال خود و هم خشونت در قِبال دیگران).

مثلا فرد مبتلا به بیماری چند شخصیتی، ممکن است تن به کارهایی بدهد که در حالت عادی انجام نمی‌دهد؛ کارهایی چون رانندگی با سرعت زیاد یا دزدیدن پول از دوست یا کارفرما.

در این وضعیت انگار نیرویی غیر از خودشان او را وادار به انجام این کارها می‌کند.

بعضی این احساس را این‌طور تعریف می‌کنند: اگر فرض کنیم بدن‌شان خودرو است، به‌جای آنکه پشت فرمان نشسته باشند، مسافر آن هستند. 1


 

تفاوت بیماری چند شخصیتی با اسکیزوفرنی

اغلب این دو اختلال با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند و این در حالی است که تفاوت چشم‌گیری میان‌شان وجود دارد. اسکیزوفرنی (یا روان‌گسیختگی) ازجمله اختلالات روانی خطرناکی است که روان‌پریشی مزمن (یا مکرر) از شاخصه‌های آن است و بارزترین نشانه‌های آن توهم (شنیدن یا دیدن چیزهای غیرواقعی) و هذیان (باور کردن یا فکر کردن به چیزهای غیرمنطقی) است.

برخلاف باور بیشتر افراد، مبتلایان به اسکیزوفرنی دارای چند شخصیت نیستند. هذیان، شایع‌ترین نشانه در میان این افراد است و توهم، بخصوص شنیدن صداهای غیرواقعی، بین ۵۰ تا ۷۵ درصد آن‌ها دیده می‌شود.

مبتلایان به هر دوی این اختلال‌ها (اسکیزوفرنی و بیماری چند شخصیتی) در معرض خطر خودکشی قرار دارند.

تحقیقات نشان می‌دهد بیماران چند شخصیتی، در مقایسه با بیماران سایر اختلالات روانی، آمار خودکشی بالاتری داشته‌اند.
 

تأثیر بیماری چند شخصیتی بر زندگی

بیماری چند شخصیتی باعث می‌شود تا چگونگی تجربه کردن زندگی مبتلایان به آن تغییر کند و این اتفاق، به چند شیوهٔ اساسی صورت می‌گیرد.

در ادامه نگاهی به این شیوه‌ها خواهیم داشت:
 

زوال شخصیت

احساس جدا بودن از بدن که به این خاطر، به آن تجربهٔ خارج از بدن هم گفته می‌شود؛
 

مسخ واقعیت

احساس غیرواقعی بودن دنیای بیرون یا تیره‌وتار و دور از دسترس به نظر رسیدن آن؛
 

فراموشی

ناتوانی در به یاد آوردن اطلاعات شخصی مهم. این فراموشی به‌حدی گسترده است که نمی‌توان اسم فراموشی مقطعی یا معمولی را بر آن گذاشت.

مبتلایان به بیماری چند شخصیتی ممکن است به‌هنگام گفت‌وگو، موضوع صحبت را فراموش کنند یا ظرف یک ثانیه، محتوای گفت‌ و گوی معناداری را از یاد ببرند؛
 

پریشانی هویتی یا تغییر هویت

هر دوی این حالات شامل احساسی می‌شوند که در آن شخص نمی‌تواند با قاطعیت بگوید کیست و از این لحاظ، احساس پریشانی می‌کند.

کسی که در تعریف کردن علایق زندگی، باورهای سیاسی، مذهبی و اجتماعی یا چشم‌ اندازهای کاری‌اش به مشکل برمی‌خورد، مثالی است برای پریشانی هویتی.

به علاوهٔ این‌ها ممکن است احساساتش نسبت به زمان، مکان یا موقعیت، به‌ گونه‌ ای تغییر کند که غیرمعمولی به نظر برسد.

در حال حاضر این مسئله محرز شده است که بروز این حالات و احساسات، لزوما حاکی از وجود شخصیتی متمایز نیست و بیشتر نشانگر نوعی گسستگی هویتی است.

از میان این حالات، فراموشی ارتباط نزدیک‌تری با بیماری چند شخصیتی دارد (شایع‌تر است) و کسانی که حالات دیگر را تجربه می‌کنند، اطلاعاتی دربارهٔ جنبه‌های مختلف زندگی شخصی‌شان به خاطر می‌آورند.

در وجود مبتلایان به این اختلال معمولا شخصیتی وجود دارد که به آن «میزبان» گفته می‌شود و شخصیتی است که با نام واقعی شخص نمایان می‌شود.

نکتهٔ عجیب این است که شخصیتِ میزبان، از وجود شخصیت‌های دیگر آگاهی ندارد.
 

نقش شخصیت‌ه ای متفاوت چیست؟

شخصیت‌های متفاوت در وجود یک شخص، نقش‌هایی را به عهده می‌گیرند تا به او در کنار آمدن با وضعیت‌های پیچیدهٔ زندگیش کمک کنند.

در مراحل اولیهٔ تشخیص بیماری، به‌طور میانگین بین دو تا چهار شخصیت متفاوت شناسایی می‌شود و در طول دوران درمان، تعداد این شخصیت‌ها ممکن است به سیزده تا پانزده عدد برسد.

موردهایی هم مشاهده شده‌اند که بیشتر از صد شخصیت متفاوت در آن‌ها شناسایی شده بود که البته این مسئله چندان معمول نیست.

محرک‌های محیطی یا رویدادهای زندگی، ازجمله عواملی هستند که باعث تغییر از شخصیتی به شخصیت دیگر می‌شوند.
 

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به بیماری چند شخصیتی قرار دارند؟

با وجود اینکه هنوز نمی‌توان با قطعیت در مورد علل شکل‌ گیری این اختلال صحبت کرد، تحقیقات نشان می‌دهد که نوعی پاسخ روان‌شناختی به فشارها و تنش‌های بین‌ فردی و محیطی است و بیشترین تأثیر را زمانی دارد که این تنش‌ها در دوران اولیهٔ کودکی تجربه بشوند؛ یعنی زمانی که بی‌توجهی یا سوءِاستفادهٔ عاطفی، چگونگی تکامل شخصیت کودک را مختل می‌کند.

نزدیک به ۹۹٪ کسانی که به بیماری چند شخصیتی مبتلا هستند، در دوران حساسی از کودکی (معمولا تا قبل از نه سالگی) به‌طور مکرر، تجربه‌های ناخوشایند و اغلب خطرناکی را از سر گذرانده‌اند که باعث ناراحتی و آزردگی‌شان شده است.

بی‌توجهی یا سوءِاستفادهٔ عاطفی از دیگر عواملی است که ممکن است منجر به بروز بیماری چند شخصیتی شود (حتی اگر پای سوءِاستفادهٔ جنسی یا جسمی در میان نباشد).

نتایج تحقیقات نشان می‌دهد در خانواده‌هایی که والدین‌شان غیرقابل‌ پیش‌ بینی هستند و در خانه فضای رُعب و وحشت به وجود می‌آورند، احتمال آن وجود دارد که کودکان‌شان مبتلا به بیماری چند شخصیتی شوند. 2


 

افراد در معرض خطر

افراد معمولاً با شنیدن توصیفاتی از اختلال‌های روانی معمولاً در مورد عواملی که آن‌ها را در برابر این اختلالات آسیب‌پذیر می‌کند کنجکاو می‌شوند.

این مسئله در مورد اختلال چند شخصیتی نیز صدق می‌کند. متخصصان بر این باورند که عواملی نظیر آسیب‌ پذیری ژنتیکی و مواجه شدن با یک رویداد بسیار آسیب‌زا در دوران حساس زندگی به طوری که فرد نتواند بار هیجانی آن را هضم کند از جمله عواملی هستند که می‌توانند افراد را در معرض خطر ابتلا به اختلال هویت تجزیه‌ای قرار دهند. از جمله این رویدادها می‌توان به سوءاستفاده‌های جسمی، روانی و جنسی در دوران کودکی اشاره کرد.
 

اختلال چند شخصیتی در کودکان

بروز این مشکل در کودکان از شیوع بسیار کمی برخوردار است. علائم هویت تجزیه‌ای در کودکان در بسیاری از موارد ممکن است ناشی از اختلالاتی نظیر اسکیزوفرنی کودکی یا اختلال سلوک باشد.

هم چنین این مسئله را در نظر بگیرید که کودکان بسیار خیال‌پرداز هستند و ممکن است حرف زدن در مورد شخصیت‌های مختلف در خود ناشی از خیالات آن‌ها باشد و هیچ مشکل بالینی خاصی را نشان ندهد.

در نتیجه به جای نگرانی افراطی در این باره از یک روانشناس بالینی کودک برای ارزیابی فرزند خود کمک بگیرید.

آن‌ها به شما کمک می‌کنند تا ویژگی‌های طبیعی دوران کودکی را از وضعیت‌های روانپزشکی تفکیک کنید و در صورت وجود مشکل جدی درمان‌های لازم را به موقع شروع نمایید.
 

نشانه های اختلال چند شخصیتی در کودکان

روانشناسان بر این باور هستند که علائم در کودکان به مرور زمان پیشرفت کرده و در بازه‌های زمانی طولانی شدیدتر می‌شوند.

اختلال هویت چندگانه در کودکان با علائم زیر همراه است:

_داشتن رویاها و خاطرات ناراحت کننده

_اضطراب زیاد، در زمان‌های به یاد آوردن یک حادثه غم انگیز و ناگوار

_تغییر در وضعیت غذا، خواب و دیگر فعالیت‌ها
 

تشخیص اختلال چند شخصیتی یا هویت تجزیه‌ای

تشخیص اختلال هویت تجزیه‌ای به سادگی میسر نیست و افراد غیر متخصص با مشاهده چندین علامت نمی‌توانند در مورد آن قضاوت کنند.

چراکه بسیاری از اختلالات نظیر اختلال استرس پس از سانحه، اسکیزوفرنی و روان پریشی ناشی از مصرف مواد نیز ممکن است علائمی مشابه با این اختلال را از خود نشان دهند که تشخیص این وضعیت‌ها از یکدیگر به نظر روان پزشکان و روان شناسان بالینی نیاز دارد.

در نتیجه اگر این نشانه‌ها را در خود یا یکی از عزیزانتان مشاهده کردید از این متخصصان برای بررسی هرچه بیشتر مشکل خود کمک بگیرید.
 

درمان اختلال چند شخصیتی

روان درمانی در افراد مبتلا به اختلال چند شخصیتی، جهت افزایش آگاهی و مدیریت احساسات و سازگاری بیشتر فرد برای تحمل هیجانات منفی در مواجهه با عوامل استرس زا، اثر بخش است. هدف از درمان، انسجام پیدا کردن شخصیت‌ های از هم گسیخته است.

روانکاوی نیز از روش‌های درمان اختلال چند شخصیتی می‌باشد که با تحلیل موقعیت‌ها و تجارب گذشته بیمار، به او کمک می‌کند تا نسبت به احساسات و رفتار خود بینش پیدا کند. 3

پی نوشت:
1.www.chetor.com
2.www.bashgahezendegi.ir
3.www.honarehzendegi.com